Oblomov

Sanırım daha lisedeydim Oblomov’u okuduğumda. Kitabı alıp eve gelmiştim, babam kitabı elimde görür görmez “hah bulmuşsun kitabını!”. Demişti bana. Kitabı okumaya başlayınca anlamıştım babamın neden öyle dediğini çünkü Oblomov tembelliği ile meşhur bir karakterdi kitapta. Babam bizi benzetmiş sanırım…

“Hayat bu, hayat,” der İvan Gonçarov, Oblomov adlı kitabında; “kimi ölür, kimi doğar, kimi evlenir. Biz de boyuna yaşlanıyoruz.”

Hayat öyle bir hızla akıyor ki, sanki bir otobüs durağında otururken önümden hızlıca geçen, durduramadığım, gürültülü otobüsleri izliyormuşum hissine kapılıyorum. Olana ve olacak olana müdahale edemediğim, bazen anı yakaladığım, bazen de gözden kaybettiğim kara bir otobüs sanki bütün hayatım. Bu düşünce bana acı verse de İvan Gonçarov benimle aynı fikirde değil; çünkü paragraf şu şekilde devam ediyor: “Değil yıllar, günler bile birbirine benzemiyor. Ne iştir bu. Keşke bugün tıpkı dün gibi, dün de tıpkı yarın olsa, ne güzel olurdu… İnsan düşündükçe kötü oluyor…”

Ben hayatımın böylesine hızlı ve manasız geçmesinden sızlanırken, sakinlikten yana olanlar da var tabii. Kendi yolunda, heyecansız, dümdüz giden mutlu bir hayatın hayalini kuranlar azımsanacak sayıda değil gibi geliyor bana. İvan Gonçarov, daha doğrusu başkarakter Oblomov da bu hareketlilikten hoşlanmayanlardan. Diyor ki: “…ben uykulu ve uyuşuk huzura alışmışım; fırtınalara tahammülüm yok.” Ben ise fırtınaya kafa tutan, yükselen dalgaların beni ne kadar yükseğe çıkarabileceğini görmek için boğulma riskini göze alanlardan olmak isterdim. Monoton anlar olsa bile tercihim hareketten yana heyacandan yana olurdu.

Diğer taraftan, fırtınaya karşı durmak, her zaman mantıklı çözümler sunmuyor insana. Bazen sabretmek, olacak olanın zamanını kenara çekilip beklemek gerekiyor. Bir anda değil, yavaş yavaş ama sağlam olmalı çünkü ne olacaksa. Gonçarov, “Ağır ağır yanan bir ateş, ne kadar şairane olursa olsun şiddetli bir yangından daha iyidir.” diyerek çok daha güzel açıklıyor durumu. Yani aslında sabır ve emek tasvirleniyor ateşe şairene denilirken.

Aşk da böyle değil midir mesela? Ne kadar aceleye gelmezse o denli sağlam olmaz mı temelleri? Bence, başlamadan önce ağır ağır pişmelidir bir aşk. Ama bunu nasıl ayarlar insanoğlu? Nasıl yavaşlatır olacak olanı? Kalp küt küt atarken tabiri caizse yerimizde duramazken. İvan Gonçarov, “Aşk bir ruh kangreni” diyor, “o kadar çabuk ilerliyor ki.” O yerine göre muazzam, yerine göre de yüreğimizi avucuna alıp acımadan sıkan duygu, bir anda sarar ruhumuzu. Biz fark etmeden tüm benliğimizi ve mantığımızı ele geçirir. Bugün benim yaşadığımı öyle güzel anlatmış ki…

Eğer karşılığı varsa mükemmel hissettiren bu duygu, karşılıksız olduğunda bir işkence halini alır. Yine de her iki durumda da bir taraf daha fazla sever. Gonçarov şöyle açıklamış: “Aşk komedyasında veya tragedyasında iki oyuncu vardır; hemen her zaman biri ezer, biri ezilir.” Sevilen tarafın her zaman ezeceği fikri, bana fazla karamsar görünüyor. Karamsar olmak benim için hep kolay olandı. Belki de ben bu konuda daha iyimser olmak istiyorum.

Durum böyleyken, âşık olma riskini almak, mantık çerçevesinden geçemiyor benim gözümde. Ama aşk da mantık çerçevesinden geçmeye ihtiyaç duymuyor zaten. Düşünün; ne zaman âşık olmaya karar vererek âşık olduk ki? Ya da âşık olmayı reddettiğimizde geçebildik mi önüne? Yapabildiğinizi düşünüyorsanız emin olun hisleriniz aşk olmayablir. Olacak olan, bize hiçbir şey sormadan oluyor işte. “…kalbinde gizliden gizliye beliren duyguları boğsa bile hayal gücünün kanatlarını koparamazdı.” diyor Gonçarov. Belki de insan kendini, kendi hayalleriyle zincirliyor.

Toparlayacak olursak, beni derinden etkileyen cümleleri, içinden cımbızla çektiğim bu harikulade kitap, kesinlikle okumanızı tavsiye ederim. Herkesin kendinden bir şeyler bulabileceği bir kitap. Babamla anımdan dolayı benim için çok özel.